گلدوزی، پولک دوزی، قیطون دوزی و ...

خامه دوزی

خامه ­دوزی در گروه رودوزی­ های سنتی قرار می­ گیرد. خامه به معنای قلم و کلک و ابریشم و خامه دوزی نیز در لغت نامۀ دهخدا چنین توصیف شده است: گلدوزیکردن روی پارچه با خامه (ابریشم نتابیده). جمع آن نشان دهندۀ نوعی از هنر سنتی با ارزش است. خامه ­دوزی یا خام ­دوزی با نخ ابریشم خام (نتابیده) انجام می­ شود و به ­همین دلیل به این نام شهرت یافته است.

خامه­ دوزی در استان سیستان ­و ­بلوچستان و در شهرستان زابل رواج دارد، وجه تسمیه آن بدین علت است که برای رودوزی از نخ خام ابریشم (رنگ نشده) و بر روی پارچه ی سفید و لطیف انجام می­ شود. نخ ابریشم رنگ نشده با درخشش خاص خود بر روی زمینه سفید و مات پارچه، در طرح­ ها و نقش­ های هندسی، ضمن ایجاد زیبایی منحصر به فرد، نسبت به افزایش مقاومت فیزیکی پارچه­ی نازک زیر ­ساخت نیز موثر است.

صرف­ نظر از شیو­ه­ ی تولید، این هنر بی ­شباهت به سوزن ­دوزی بلوچ نیست. با این تفاوت که در خامه­ دوزی تنها از نخ ابریشم یک رنگ که معمولا سفید است استفاده می ­شود. قدمت این دوخت، همزمان با قدمت ابریشم ­دوزی است و در طول گذشت زمان تحولات شگرفی را پشت­ه سر گذاشته است. خامه­ دوزی در حال حاضر فقط در روستاهای زابل به­ حد کامل رواج دارد و نقوش آن بیشتر متشکل از خطوط منحنی گردان است و به­ منظور تزیین جانماز، سجاده، پیش ­سینه ­ی لباس، عرق چین، جلیقه، رومیزی، روتختی، سفره، روکوسنی و بسیاری دیگر از آن استفاده می­ شود.

نقش های خامه دوزی

از جمله نقوش رایج در این هنر می توان به حصیر­دوزی، توردوزی، خامه­ کشی، بته­ جقه­ ای، نرگسی، گلی، نقوش ستاره­ ای، نقوش هندسی، انواع گره ­ها، خطوط منحنی، الگوهای مختلف تخم خربزه و یا دم ماهی و غیره اشاره کرد که حصیر­دوزی و بته­ جقه ­ای معمولاً در وسط و بقیه نقوش در اطراف دوخته می­ شود. نقوش به­ صورت حاشیه در دور کار، گل به­ صورت بوته با برگ­ های فراوان و تک ­گل در قسمت مرکز کار بر پارچه می­ نشیند و نقش ­زدن اکثراً با قالب­ های چوبی که به جوهر آغشته است بر روی پارچه انجام می­ شود. گاه نقش به ­وسیله ­ی مداد و یا کاغذ کاربن کشیده می ­شود.

کاربرد خامه دوزی

این دوخت علاوه بر روستاهای زابل در یزد و شهرستان تفت نیز به­ صورت خانگی رواج دارد. مواد مورد نیاز برای خامه­ دوزی عبارتند از: پارچه از جنس ساتن یا کتان یا چلوار، سوزن، آئینه و نخ ابریشم یک رنگ (سفید). این نوع دوخت بسیار ظریف بوده و برای اطراف و خطوط ظریف به­ کار می ­رود. این طرح برای اینکه تمیز و دقیق جلوه کند لازمست به­ طور کامل و پر­کار دوخته شود. در سوز­ن­ دوزی­ هایی که برای لباس انجام می­ شود، نخ سفید بر زمینه ­ی سفید (خامه ­دوزی) را با سیاه ­دوزی تمام می­ کنند بدین ترتیب که مثلث­ های جادگمه­ ای با بخیه سیاه رنگ بر روی آن­ها پدید می ­آورند و حاشیه ­های دور یقه و مچ را به رنگ سیاه می ­دوزند.

این نوع رودوزی بیشتر بر روی لباس، شب کلاه، رومیزی، سفره و بسیاری دیگر استفاده می ­شود

قدمت خامه دوزی ،همزمان با قدمت ابریشم دوزی می باشد و این دوخت در طول گذشت زمان تحولات شگرفی را پشت سر گذاشته است . خامه دوزی در حال حاضر فقط در روستا های زابل به حد کامل رواج دا

http://www.irsinsim.com/